موتورخانه چیست؟
موتورخانه یا (Boiler Room) شامل یک اتاق یا بخش جداگانه ای از یک ساختمان است که تجهیزات مکانیکی و الکترومکانیکی که به منظور گرمایش یا سرمایش ساختمان های مسکونی، اداری، صنعتی و … استفاده می شوند درون آن نگهداری می گردد. موتورخانه مکان های مسکونی تنها به یک اتاق احتیاج دارد. اما با توجه به وسعت مکان هایی مانند بیمارستان ها، هتل ها و کارخانه ها به چند اتاق برای موتورخانه آنها نیاز می باشد.
موتورخانه مکان های مسکونی معمولا در زیر زمین خانه قرار می گیرند. اما به دلیل سنگینی تاسیسات و صدای زیاد ساختمان های وسیع، سیستم موتورخانه در فضای خارجی این ساختمان ها تعبیه می گردد.
نحوه عملکرد موتورخانه
آب در سیستم موتورخانه ابتدا از سختی گیر رد شده و بعد از آن به بویلر یا دیگ وارد می شود. سپس آب درون بویلر گرم شده و این آب گرم به لوله ها ارسال می گردد. آب گرم انتقال یافته به تجهیزات توزیع و تبادل گرمایش مانند فن کویل، شوفاژ و … موجب گرم شدن محیط می گردد.
عملکرد موتورخانه چیلر نیز مانند بویلر بوده، با این تفاوت که سیستم چیلر بخش سرمایشی موتورخانه می باشد. در مدل های قدیمی موتورخانه از دیگ آب گرم و شعله و … به جای بویلر استفاده می شد.
انواع تجهیزات موتورخانه و نحوه عملکرد آنها
بویلر یا دیگ سیستم موتورخانه
بویلر یا دیگ موتورخانه از لحاظ عملکرد دارای ۳ مدل آب گرم، آب داغ و بخار می باشد. از لحاظ جنس نیز این دیگ ها به دو مدل فولادی و چدنی تقسیم می شوند. معمولا مقاومت بویلرهای چدنی در برابر فشار، پایین است. به همین دلیل در مواردی که نیازی به قدرت زیاد نباشد از بویلر چدنی استفاده می شود. به دلیل مقاومت پایین این بویلرها فقط توسط سیال آب گرم کار می کند.
بویلرهای فولادی دارای مقاومت بالایی بوده به همین دلیل از آنها در ساختمان های بزرگ استفاده می گردد. قیمت بویلرهای فولادی بیشتر از مدل چدنی است. به دلیل مقاومت زیاد این دیگ ها قابلیت کارکرد با ۳ سیال آب گرم، آب داغ و بخار آب را دارا می باشد.
عملکرد بویلرهای سیستم موتورخانه به این صورت است که مشعل آب وارد شده به دیگ را گرم کرده و توسط لوله ها به شوفاژها و رادیاتورها انتقال می یابد. پس از سرد شدن آب به منظور استفاده دوباره به بویلر ارسال می شود.
مشعل سیستم موتورخانه
حرارت دیگ یا بویلرها توسط مشعل تامین شده و از سوخت های فسیلی مانند بنزین، گازوئیل و گاز شهری استفاده می کند. از مدل گازسوز این مشعل ها بیشتر استفاده می شود. مشعل گازسوز در دو مدل دمنده دار و بدون دمنده تولید می گردد. بازدهی و تولید گرما در مشعل دمنده دار بسیار بیشتر است. از مدل بدون دمنده این مشعل در فضاهای کوچک به دلیل تولید حرارت کمتر استفاده می گردد.
مشعل این سیستم برای تولید حرارت و آتش همزمان از ۳ عامل احتراق که شامل هوا، سوخت و جرقه است استفاده می کند. دمای به دست آمده توسط این قسمت موتورخانه بین ۸۰ الی ۲۰۰ درجه سانتیگراد تغییر می نماید.
چیلر سیستم موتورخانه
سیستم موتورخانه دارای یک بخش سرمایشی است که چیلر در آن قسمت قرار می گیرد. عملکرد چیلر مشابه بویلر یا دیگ در قسمت گرمایشی است. چیلر به وسیله سیکل تبرید گرما را از آب گرفته و آن را سرد می کند. سپس آب سرد وارد چرخه سرمایش شده و از طریق کانال های سرمایشی، فضا را خنک می کند.
فشار گاز در چیلرهای تراکمی توسط کمپرسور کاهش پیدا می کند. گاز وارد شده به کندانسور نیز سرد خواهد شد. همچنین گاز با از دست دادن حرارت خود به مایع تبدیل شده و بعد از آن وارد اواپراتور دستگاه می شود. سپس با ورود به اواپراتور، حرارت آب درون اواپراتور را جذب می کند.
فرایند سرمایش چیلرهای جذبی مشابه چیلرهای تراکمی بوده با این تفاوت که به منظور بالا بردن فشار گاز از یک روش دیگر استفاده می شود. چیلرهای جذبی دارای مصرف انرژی و صدای کمتری می باشند. به همین علت در سیستم موتورخانه محبوب هستند. همچنین دارای هزینه تعمیر و نگهداری کمتری نسبت به چیلرهای تراکمی می باشند.
برای کسب اطلاعات در مورد چیلر به مقاله “چیلر چیست و معرفی انواع چیلر” مراجعه فرمایید.
پمپ سیستم موتورخانه
انتقال آب سرد یا گرم به داخل ساختمان با روش های معمولی انتقال آب در سیستم موتورخانه انجام نمی پذیرد. برای به وجود آوردن فشار در جریان آب و انتقال آن به سیستم سرمایش و گرمایش ساختمان های ۲ یا ۳ طبقه که دارای موتورخانه هستند باید از پمپ آب استفاده شود.
عوامل تاثیرگذار در انتخاب پمپ شامل ابعاد، تعداد طبقات ساختمان و ظرفیت گوناگون ترمینال ها می باشد. در واقع وظیفه پمپ بالا بردن فشار آب و کمک به جریان آن در سیستم موتورخانه است. به عبارتی آب در سیستم جریان پیدا کرده و پس از گرم شدن توسط این وسیله پمپاژ می گردد.
منبع انبساط سیستم موتورخانه
حجم آب در هنگام گرم شدن در بویلر افزایش یافته و موجب انبساط می گردد. احتمال ترکیدن لوله ها در صورت بروز انبساط وجود دارد. به همین علت باید یک منبع ذخیره آب برای جلوگیری از ترکیدگی لوله ها تعبیه شود. زمانی که در سیستم گرمایش کمبود آب به وجود بیاید، منبع انبساط میزان مشخصی از آب را به مدار ارسال می کند.
لوله های انتقال دهنده سیستم موتورخانه
برای جلوگیری از هدر رفتن انرژی در سیستم گرمایش و سرمایش موتورخانه لوله های آب گرم و سرد عایق می شوند. این لوله های به صورت جداگانه مورد استفاده قرار می گیرند. لوله های آب گرم از بویلر به سوی کانال های گرمایش و لوله های آب سرد نیز از قسمت چیلر به کانال های سرمایش تعبیه می گردند. این لوله ها وظیفه منتقل کردن آب را بر عهده دارند.
شیرآلات سیستم موتورخانه
استفاده از شیرآلات موجب ایجاد مقاومت در تاسیسات موتورخانه می گردد. شیرآلات مورد استفاده در این سیستم شامل پروانه ای، کشویی، دروازه ای، سوزنی و کروی بوده که جنس بیشتر این شیرآلات از چدن، آلومینیوم، برنج و پلیمر تشکیل شده است.
سختی گیر آب سیستم موتورخانه
عناصر منیزیم و کلسیم در آب سخت وجود دارند. این عناصر موجب ایجاد رسوب در سیستم موتورخانه شده و در نهایت لوله ها، ورودی ها و خروجی قطعات سیستم موتورخانه مسدود می شوند. هزینه رفع گرفتگی لوله ها بالا بوده و می تواند موجب تعویض لوله ها و تعمیر موتورخانه نیز شود.
به منظور جلوگیری از ایجاد رسوبات باید از سختی گیر آب استفاده شود. وظیفه سختی گیر آب، گرفتن این املاح از آب و جلوگیری از ایجاد رسوب در لوله ها می باشد.
ترموستات سیستم موتورخانه
استفاده از ترموستات برای تنطیم دمای سیستم موتورخانه است. در صورت زیاد شدن بیش از اندازه مشخص دمای آب، مشعل به منظور ثابت نگه داشتن دمای آب خاموش می گردد. به این علت که از ترکیدن دیگ این سیستم جلوگیری شود.
هوازدا یا دی اریتور سیستم موتورخانه
در موتورخانه های بزرگ از هوازدا یا دی اریتور برای گرفتن کربن دی اکسید، اکسیژن و گازهای حل شده در آب استفاده می گردد. این گازهای محلول در آب منجر به ایجاد خوردگی یا زنگ زدگی زیاد در قسمت های مختلف تاسیسات می گردد.
ترمینال های گرما یا سرما سیستم موتورخانه
ترمینال های سرمایش و گرمایش شامل رادیاتورها و فن کویل ها می باشند. وظیفه این ترمینال ها منتقل کردن انرژی آب گرم یا سرد به محیط درون خانه است.
رادیاتورها گرما را به محیط انتقال می دهند. حرارت رادیاتورها توسط آب گرم تامین می گردد. رادیاتور در انواع مختلفی از جمله رادیاتور آلومینیومی، پنلی، فولادی، و برقی تولید می گردد.
مخزن کندانس سیستم موتورخانه
آب کندانس حاصل میعان انرژی بخار تجهیزات موتورخانه است. وظیفه مخزن کندانس در زمان قطعی آب، اضافه کردن آب از ذخیره منبع به چرخه گرمایش دیگ است. استفاده از مخزن کندانس باعث صرفه جویی در مصرف انرژی، آب و فاضلاب می شود. همچنین منجر به کاهش آلودگی هوا می گردد.
سیستم کنترل هوشمند سیستم موتورخانه
امروزه در سیستم های گرمایشی و سرمایشی جدید از سیستم کنترل هوشمند استفاده می شود. سیستم هوشمند امکان روشن و خاموش کردن دستگاه را توسط حسگرها و عملگرها فراهم می کند. به طور مثال بویلر یک عملگر بوده و مشعل توسط دستور سیستم پردازش مرکزی روشن یا خاموش می گردد.
عوامل افزایش بازدهی سیستم موتورخانه
- اندازه مشعل و دیگ باید با یکدیگر دارای هماهنگی باشند.
- به منظور جلوگیری از ایجاد رسوب، دیگ موتورخانه هر چند وقت یکبار تمیز گردد.
- برای کنترل دما از ترموستات های موضعی مانند شیر ترموستاتیک رادیاتور استفاده شود و لوله های موتورخانه عایق کاری شوند.
- برای جلوگیری از گرم شدن دستگاه ها در موتورخانه خانگی باید از دریچه تهویه هوا استفاده گردد.
- دمای منزل باید در دامنه آسایش حرارتی استاندارد یعنی ۱۸ تا ۲۲ درجه سانتیگراد تنظیم شود.
- به منظور جلوگیری از اتلاف انرژی حرارتی توسط پنجره، از پرده های ضخیم استفاده شود. درون خانه نیز لباس گرم پوشیده شود. همچنین می توان یک یا دو لایه نایلون شفاف بر روی پنجره نصب کرد.
- دریچه های کولر نیز با مسدود کننده های مناسب بسته شود.
- علاوه بر سرویس و تمیز کردن فن کویل ها به منظور افزایش راندمان باید رادیاتورها نیز هواگیری شده و روی آنها پوشانده نشود.
- از یک لایه فویل آلومینیومی در پشت رادیاتور به منظور افزایش بازتاب حرارتی استفاده گردد.
- تا جای که ممکن است از شومینه استفاده نشود و دریچه خروجی آن بسته گردد. در صورت استفاده از شومینه، دمای آن بر روی ۵۵ درجه تنظیم شده و زاویه دریچه خروجی آن مناسب باشد. همچنین برای جلوگیری از خروج هوای گرم از درب شیشه ای در جلوی شومینه استفاده شود.
نکات نصب سیستم موتورخانه
- باید از محیط و فضا استفاده بهینه نمود.
- به منظور افزایش راندمان سیستم، باید قطعات و اجزا در محل صحیح قرار بگیرند.
- با طراحی صحیح نقشه موتورخانه، طول عمر سیستم را افزایش داد.
- به منظور جلوگیری از آسیب به ساختمان باید زهکشی را به صورت مناسب انجام داد.
- برای جلوگیری از انتقال گرما به قسمت های حساس باید عایق کاری انجام گیرد.
- باید به منظور جلوگیری از تجمع گازهای سمی، تهویه مناسب تعبیه گردد.
مزایای سیستم موتورخانه
- سیستم موتورخانه دارای عمر طولانی تری نسبت به پکیج و دیگر سیستم های گرمایشی می باشد.
- از لحاظ هزینه اولیه، راه اندازی سیستم موتورخانه مقرون به صرفه تر از نصب پکیج برای هر واحد مجتمع مسکونی به طور جداگانه است.
- گازکشی سیستم موتورخانه نسبت به گازکشی سیستم پکیج، کمتر می باشد.
- سیستم موتورخانه نسبت به دیگر سیستم های گرمایشی دارای هزینه کمتر و مناسب تری برای تعمیرات و سرویس می باشد.
نحوه چیدمان تجهیزات سیستم موتورخانه
در سیستم موتورخانه آب گرم توسط دیگ وارد کلکتور می شود. یک لوله بدون واسطه نیز به منبع انبساط متصل می باشد. همچنین دو لوله دیگر بعد از شیر فلکه قرار دارد که یکی از آنها مربوط به آب گرم منبع دوجداره است. لوله دیگر مربوط به آب گرم رادیاتورها است که توسط کلکتور رفت، آب گرم را حمل می نمایند.
در مسیر برگشت پمپ سیرکوله آب گرم قرار دارد که آب گرم را از کلکتور برگشت گرفته و آن را به داخل خانه ارسال می کند. در قسمت پایینی منبع دو جداره نیز آب سرد وارد جداره داخلی مخزن می شود. آب پس از گرم شدن از سمت دیگر این منبع خارج می گردد. پمپ نیز وظیفه دسترسی به آب گرم مصرفی را بر عهده دارد. همچنین پمپ وظیفه چرخش آب گرم مصرفی بین مصرف کننده و منبع دو جداره را بر عهده دارد.
سیستم گرمایش موتورخانه شامل ، دو عدد مخزن کویلی آب گرم، دو عدد مخزن انبساط باز، دو عدد دیگ آب گرم، سه عدد پمپ زمینی که یکی از پمپ ها در حالت رزرو است و یک دستگاه سختی گیر به همراه تانک نمک می باشد. همچنین به منظور چرخش آب گرم مصرفی یک پمپ خطی نیز تعبیه شده است.
نظرات کاربران