انواع پُمپ یا تُلُمبه، (Pump) وسیله‌ای مکانیکی هستند، که سیالات (گازها و مایعات) را از یک نقطه به نقطه دیگر جابجا می کنند. به طور کلی پمپ با گرفتن انرﮊی مکانیکی از یک منبع خارجی و انتقال آن به سیالی که از آن می گذرد، عمل می کند. انرﮊی سیال نیز بعد از خروج از پمپ افزایش می یابد.
نیروی مورد نیاز پمپ ها توسط موتورهای الکتریکی، بنزینی، گازوئیلی، هیدرولیکی و پنوماتیکی تامین می شود. بدنه آن هم معمولا از جنس استیل، چدن، پلیمر، برنج و آلومینیوم ساخته می شود.
انواع پمپ
به طور کلی پمپ ها را به دو دسته اصلی پمپ های دینامیک و پمپ های جابجایی مثبت تقسیم می کنند.
پمپ دینامیکی یا جابجایی غیر مثبت (Non Positive Displacement Pump)
در این پمپ ها انتقال انرژی جنبشی به سیال به صورت پشت سرهم و دائمی می باشد. طرز کار در این نوع از پمپ ها به این صورت است که انرژی تولید شده داخل پمپ به انرژی فشاری تبدیل می شود و سیال با سرعت و فشار زیادی از مجرای خروجی عبور می کند. پمپ های گریز از مرکز (سانتریفیوژ) از پمپ های دینامیکی می باشد.
پمپ دینامیکی به دو نوع خطی و سانتریفیوژ (گریز از مرکز) تقسیم می شود.
۱- پمپ سانتریفیوژ یا گریز از مرکز (Centrifugal Pump)
پمپ سانتریفیوژ همان پمپ گریز از مرکز زیر مجموعه ای از پمپ های دینامیکی است. از عمده پمپ های مورد استفاده در انتقال آب یا مایعات روان می باشند. پمپ های گریز از مرکز عموماً برای جابجا کردن سیال از طریق یک سامانه لوله کشی کاربرد دارند. بارزترین خصوصیت پمپ سانتریفیوژ عبارت است از اینکه میزان مشخصی از دبی آب را در فشار ثابت و در هر موقعیتی تولید می کند. در واقع نیروی گریز از مرکز عبارت است از انتقال انرژی از یک پروانه دوار به سیال جهت تولید فشار و حرکت سیال.
برخی از پمپ های سانتریفیوژ شامل پمپ های شناور، سیرکولاتور، پمپ های طبقاتی، پمپ های افقی می باشند.
۲- پمپ خطی یا سیرکولاتور (Circulation Pump)
پمپ سیرکولاتور نوع خاصی از پمپ است. این پمپ جهت گردش گاز ها، سیالات و یا مایعات در یک مدار بسته مورد استفاده قرار می گیرد. این پمپ ها معمولا در سیستم های هیدرونیک گرم کننده و خنک کننده گردشی آب یافت می شوند. این پمپ ها فقط در مدار بسته سیال را به گردش در می آورد و تنها نیاز این پمپ به غلبه بر اصطکاک سیستم لوله کشی است. پمپ های سیرکولاتور معمولا پمپ های سانتریفیوژ با قدرت الکتریکی هستند که در سیستم های هیدرونیک استفاده می شوند. در مصارف خانگی این پمپ ها معمولا کوچک، آب بندی شده و در کسری از اسب بخار استفاده می شوند. اما در عملیات های صنعتی در سایز های بزرگتر و اسب بخار های بالاتر استفاده می شود و موتور الکتریکی توسط کوپلینگ های مکانیکی مجزا شده است.
انواع پمپ سیرکولاتور
- پمپ سیرکولاتور خطی
- پمپ سیرکولاتور زمینی
پمپ جابجایی مثبت (Positive Displacement Pump)
نام دیگر این نوع پمپ، گسسته است. طرز کار پمپ های جابه جایی مثبت این گونه است که انتقال انرژی به صورت متناوب یا دوره ای صورت می پذیرد و مرتبا قطع و وصل می شوند و در هر دوره کار این نوع پمپ آب، مقدار مشخصی از مایع و یا سیال پمپاژ می‌شود.
پمپ های جابجایی مثبت خود به دو نوع دورانی و رفت و برگشتی دسته بندی می گردند.
جابجایی مثبت
۱- پمپ دورانی یا روتاری (Rotary Pump)
یکی دیگر از پمپ های مورد استفاده در صنعت، پمپ تیغه دورانی می باشد. در این نوع پمپ ها، جابجایی توسط حرکت دورانی چرخ دنده و یا پره ها انجام می شود. نحوه چرخش پره ها به صورتی است که باعث بردن سیال به کناره های محفظه شده و از آنجا سیال به قسمت خروجی پمپ با فشار ایجاد شده توسط پره ها منتقل می شود. قابلیت کنترل فشار خروجی از پمپ با تنظیم سرعت چرخش پره می باشد. این پمپ ها دارای ساختمان ساده ای بوده و برای سیالات با ویسکوزیته بالا بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند و دارای تنوع زیادی است.
انواع پمپ دورانی یا پمپ روتاری
پمپ لوب (Lobe Pump)
عملکرد این نوع پمپ، مانند پمپ های دنده خارجی است. بدلیل داشتن محفظه بزرگ و فاصله بین دنده ها، توانایی پمپاژ سیالات دارای اجسام معلق جامد، بدون آسیب به ساختار سیال، دبی و ظرفیت پمپاژ بالا را دارا می باشند. پمپ لوب یا پمپ گوشواره ای در صنایع مختلف از جمله کاغذ سازی، غذایی، بیوتکنولوژی، دارویی، شیمیایی کاربرد دارد.
پمپ پره ای (Vane Pump)
پمپ های پره ای به عنوان پمپ های فشار متوسط در صنایع مورد استفاده قرار می گیرند. در ساختار این پمپ، پره یا تیغه هایی درون یک مجموعه به نام روتور قرار دارند. این پره ها قادر به لغزش در جهت شعاعی هستند. پمپ های پره ای از نظر کارکرد شباهت زیادی به پمپ های دنده ای دارند
انواع پمپ ها پره ای
- پمپ پره ای متقارن
- پمپ پره ای نا متقارن
پمپ دنده ای (Gear Pump)
پمپ دنده ای جز پمپ های خودمکش می باشند و قدرت مکش بالایی دارند. با چرخش چرخ دنده ها باعث جابجایی و پمپاژ سیال می شوند. این نوع پمپ مقدار مشخص و ثابتی مایع را در هر سیکل جابجا می کند و برای پمپاژ انواع روغنها و مواد غذایی کاربرد دارند.
انواع پمپ دنده ای
- پمپ دنده خارجی (External Gear Pump)
- پمپ دنده داخلی (Internal Gear Pump)
پمپ پیچی یا اسکرو (Screw Pump)
در پمپ های اسکرو یا پمپ های پیچی سیال از بین رزو‌ه های پیچ هایی که بر روی یک و یا چند روتور قرار دارند حرکت می‌کند. وقتی که پیچ ها می‌چرخند و با هم درگیر می‌شوند، سیال به صورت محوری حرکت می‌کند.
در بقیه پمپ ها، سیال به شکل دایره‌ای حرکت می کند، فقط پمپ اسکرو دارای الگوی جریان محوری و سرعت های داخلی پایین است. این ویژگی در کارهایی که هدف آن هم زدن و یا گرفتن روغن از سیال باشد مزیت بسیاری دارد.
انواع پمپ پیچی یا اسکرو
- پمپ های تک پیچی (Single Screw Pump)
- پمپ های دو پیچی (Twin Screw Pump)
- پمپ های چندپیچی (Multi Screw Pump)
پمپ پیش رس یا پمپ محیطی (Peripheral Pump)
در پمپ های پیش رس محفظه مکش بزرگتر از بخش تخلیه است و این باعث افت فشار محفظه مکش شده در نتیجه سیال راحت تر وارد پمپ می شود. کوچک بودن تخلیه هم باعث می شود سیال با شدت بیشتری رانده شود. هنگامی که پمپ روشن می شود پروانه پمپ، سیال را از قسمت دهانه مکش به خروجی هدایت می کند. از این پمپ برای انتقال آب تمیز و دیگر مایعات در خواص فیزیکی و شیمیایی مشابه به آب استفاده می شود و مناسب برای مصارف خانگی، سیستم ها، آبیاری اتوماتیک، سیستم های تهویه کوچک و سایر تجهیزات می باشد.
مونو پمپ یا پمپ پیش رونده خلاء (Progressive Cavity Pump)
این پمپ که نام های متنوعی از جمله پمپ مارپیچی خارج از مرکز، پمپ با حفره پیش رونده، پمپ حفره ای، پمپ حفره ای پروگ، پمپ غلیظ کش و پمپ مارپیچی شناخته شده است، جزو پمپ های جابه جایی مثبت می باشد. دارای توان بالا و موتوری قوی است. توسط حفره های گسسته ای که روی یک روتور مارپیچ قرار دارد، سیال را به صورت پیشبرد انتقال می دهد. برای اندازه گیری مایعات و پمپاژ سیال ویسکوز مناسب هستند.
۲- رفت و برگشتی (Reciprocating)
در این پمپ ها انتقال انرژی به سیال به صورت دائمی نمی‌باشد. پمپ های رفت و برگشتی دارای یک پیستون می باشند. حرکت رفت و برگشتی توسط یک شاتون به حرکت دورانی تبدیل می شود. دارای جریان غیر یکنواخت بوده و ظرفیت آنها کم و برای حجم پایین مناسب هستند. اما فشار سیال را بخوبی بالا می برند. از آنها می توان برای انتقال هر نوع سیال با هر ویسکوزیته‌ای استفاده کرد.
بنابراین از این پمپ‌ها در جاهایی که نیاز به جابجا کردن سیالی با حجم کم ولی فشار بالا می‌باشد استفاده می‌کنند. پمپ های رفت و برگشتی خود چند نوع می باشند.
انواع پمپ رفت و برگشتی
پمپ پیستونی شناور یا پلانجری (Plunger pump)
از جمله پمپ های پرکاربرد که در دسته پمپ های جابجایی مثبت قرار می‌گیرد، پمپ‌های پیستونی است. این نوع از پمپ ها معمولا در مواردی بکار می‌رود که به فشار خروجی بالایی نیاز است. در این پمپ ها با چرخش مکانیزم دورانی، پیستون ها داخل سیلندر رفت و برگشت نموده و روغن را به داخل محفظه سیلندر کشیده و سپس آن را به داخل سیستم پمپ می نمایند.
انواع پمپ پیستونی
- پمپ محوری (Axial Piston Pump)
- پمپ بالابر (Lift Piston Pump)
- پمپ پیستونی قدرتی یا فورس (Force Piston Pump)
- پمپ شعاعی (Radial Piston Pump)
پمپ دیافراگمی (Diaphragm Pump)
پمپ دیافراگمی گونه ای از پمپ های جابجایی مثبت می باشد که با نیروی هوای فشرده و حرکت رفت و برگشتی دیافراگم سیال را متراکم می کند. در این پمپ ها بر عکس دیگر پمپ ها هیچگونه پروانه ای وجود ندارد. حرکت رفت و برگشتی توسط دیافراگم است و انقباض و انبساط آن باعث تغییر حجم داخل پمپ و ورود و خروج مایع می گردد. محرک این پمپ نیروی هوای فشرده می باشد که توسط سیستم توزیع هوا به محفظه پشت دیافراگم ها منتقل می شود.
جهت پمپاژ انواع اسیدها، بازها، گاز مایع، روغن های خوراکی و صنعتی، حلال ها و غیره کاربری دارند.
انواع پمپ های دیافراگمی براساس محرک پمپ
- پمپ دیافراگمی بادی
- پمپ دیافراگمی الکتریکی
- پمپ دیافراگمی دستی
- پمپ دیافراگمی هیدرولیک
نظرات کاربران